Tóm lược
bài viết
Cách viết
đề cương nghiên cứu khoa học
Nguyễn Văn Tuấn
GS ĐH
New South Wales, Sydney
Đối với những
người như tôi, viết đề cương nghiên cứu gần như là một … nghề. Năm nào cũng phải
viết ít nhất 3 đề cương, có khi là đơn xin đề bạt, cũng có khi là đơn xin tái bổ
nhiệm. Viết rất nhiều và thất bại cũng rất nhiều. Thất bại nhiều đến nổi khó đếm
hết! Thất bại gần như là một … qui luật! Nhưng cũng có thành công, dù số lần
thành công ít hơn số lần thất bại. Chính qua những thất bại, tôi mới học được
những bài học đau lòng, và đó là lí do tại sao tôi muốn chia sẻ cùng các bạn trẻ
hơn, hay các bạn chưa có kinh nghiệm (hay có ít kinh nghiệm) về cách viết đề
cương nghiên cứu. Cố nhiên, tôi không dám hứa nếu các bạn tuân theo những gì tôi hướng dẫn
là sẽ thành công, nhưng tôi dám hứa là xác suất thành công sẽ cao hơn là không
làm theo những hướng dẫn ở đây. :-)
1. Suy nghĩ như nhà khoa học
Do đó, đứng
trước một vấn đề, một hiện tượng, chúng ta phải tập cách suy nghĩ như một nhà
khoa học. Nhà khoa học suy nghĩ có phần khác với người thường, vì họ ít khi nào
chịu sự chi phối của cảm tính.
Câu hỏi nghiên cứu (research question) là một phát biểu mang
tính bất định về một vấn đề. Cần phải phân biệt một câu hỏi nghiên cứu tốt với
một câu hỏi dở. Câu hỏi nghiên cứu tốt phải đáng ứng ít nhất 3 trong 5 tiêu chuẩn
mà tôi tạm gọi là FINER.
- F là viết tắt của feasibility, tức
tính khả thi. Một câu
hỏi nghiên cứu tốt phải khả thi, có thể tuyển dụng đầy đủ đối tượng nghiên
cứu, có phương tiện đo lường và thí nghiệm, v.v.
- I là interesting, tức thú vị. Một câu hỏi nghiên
cứu tốt phải thú vị đối với nhà khoa học, xứng đáng để theo đuổi. Có nhiều
nhà khoa học bỏ ra cả đời người chỉ theo đuổi một phân tử rất nhỏ.
- N là novelty, tức
có cái mới. Làm nghiên cứu là một việc làm sản sinh ra thông tin mới,
phương pháp mới, hay ý tưởng mới. Một nghiên cứu chỉ lặp lại y chang những
gì người khác đã làm thì không có cái gì mới, và được xếp vào nhóm “me
too”.
- E là ethics, tức đạo đức. Nếu không đáp ứng
tiêu chuẩn đạo đức / y đức thì dù câu hỏi có thú vị cỡ nào cũng phải bỏ
đi!
- R là relevant, tức liên đới. Thật ra, chữ
“liên quan” ở đây có nghĩa là có ảnh hưởng. Một câu hỏi nghiên cứu mà nếu
tìm được câu trả lời và có thể làm thay đổi chuyên ngành là một câu hỏi
quan trọng.
2. Đề cương nghiên cứu và
văn phong
Thí nghiệm
cần phải có qui trình và kế hoạch. Những qui trình và kế hoạch này phải được hoạch
định (trước khi tiến hành nghiên cứu) trong một tài liệu mà tiếng Anh gọi là Research Proposal, và dịch sang tiếng Việt là “Đề cương nghiên cứu”.
Đây là tài liệu quan trọng nhất trong một công trình nghiên cứu, vì qua đó mà
cơ quan tài trợ có thể xét duyệt cấp kinh phí.
Tôi nghĩ có
thể xem đề cương nghiên cứu như một bản vẽ của kiến trúc sư. Thật vậy, có thể
xem nhà khoa học như là một kiến trúc sư. Kiến trúc sư phác hoạ chi tiết xây dựng
một công trình trong bản vẽ. Nhà khoa học phác hoạ những chi tiết về qui trình
làm nghiên cứu để thu thập và phân tích dữ liệu. Nếu bản vẽ là một tác phẩm của
kiến trúc sư, thì chúng ta cũng có thể xem đề cương nghiên cứu như là một tác phẩm chữ nghĩa khoa học nhằm đi tìm câu trả lời
cho câu hỏi nghiên cứu.
Viết đề
cương nghiên cứu khác với viết bài báo khoa học. Mục tiêu của viết đề cương
nghiên cứu là thuyết phục nhà tài trợ hay hội đồng xét duyệt rằng chúng ta có ý tưởng tốt,
có cách tiếp cận hay, có phương tiện để thực hiện nghiên cứu. Mục tiêu của viết
bài báo khoa học là để báo cáo những phát hiện rất cụ thể trong một nghiên cứu
và những phát hiện này có ý nghĩa gì. Về thời gian tính, viết đề cương là phản ảnh
về tương lai, còn viết bài báo khoa học là báo cáo những gì đã làm trong quá khứ.
Viết đề cương mang tính hứa hẹn, nhưng hứa hẹn một
cách khoa học (tức có bằng chứng), do đó rất khác với viết báo cáo khoa học thường
mang tính biện minh và biện luận.
Theo kinh
nghiệm cá nhân, tôi thấy viết đề cương nghiên cứu cung cấp cho mình nhiều cơ hội
rất hay. Thứ nhất là cơ hội để sắp xếp ý tưởng mình một cách có hệ thống, có
trước, có sau. Những ý tưởng hỗn độn, khi được mô tả trên trang giấy sẽ làm cho
chúng ta suy nghĩ logic hơn. Thứ hai, viết đề cương cũng là một cơ hội để cập
nhật hoá thông tin, vì chúng ta cần phải tìm hiểu trong y văn xem các đồng nghiệp
khác đã làm gì. Thứ ba, từ đó, viết đề cương nghiên cứu cũng có nghĩa là tìm đồng
nghiệp mới. Nhìn nhận như thế, viết đề cương có nhiều lợi ích, chứ không phải
chỉ là “vẽ vời” theo cách nói mỉa mai của người ngoài cuộc.
Thế thì câu
hỏi đặt ra là tiêu chuẩn gì để đánh giá cách viết đề cương nghiên cứu là “tốt”
hay “dở”. Kinh nghiệm cá nhân tôi cho thấy có 5 tiêu chuẩn: trong sáng, đơn giản, chính xác, khách quan, và cấu trúc logic.
- Trong sáng có
nghĩa là tránh những câu văn rườm rà, những từ khó hiểu. Nhà khoa học phải
viết văn trong sáng. Chẳng hạn như nếu nói còn trẻ thì phải định lượng rõ ràng bao nhiêu tuổi là
trẻ; nếu nói năm cũ thì phải nói năm nào; nếu
nóivề sống với anh thì phải
nói sống ở đâu. Văn phong khoa học không thể chung chung được. Nhà khoa học
không phải nhà thơ. Nhưng rất tiếc, nhiều khi tôi bắt gặp những câu rất
thơ trong những bài báo khoa học từ đồng nghiệp Việt Nam. Một triết gia Đức
từng phê bình người Á đông rằng chúng ta [người Á đông] hay lẫn lộn giữa
thơ và khoa học!
- Đơn giản có nghĩa là dùng từ
ngữ dễ hiểu, chính xác, và câu văn ngắn.
- Chính xác là định
lượng hoá nội dung thông tin. Tránh những từ ngữ mù mờ. Tiếng Việt ta (và
tiếng Anh cũng thế) có những chữ như khoảng, xấp xỉ, độ, gần, đa số, phần lớn, nói chung, v.v. không mang tính định lượng
cao. Khoa học là cân đo đong đếm, nên cố gắng viết một cách định lượng.
Khó biết bao
nhiêu là đa số,
80% hay 90% là đa số?
- Khách quan là cách viết phi cảm tính,
và nhất là không “nhét chữ vào miệng người đọc”.
- Cấu trúc logic là phải
cố gắng sắp xếp ý tưởng một cách có trước có sau, khúc chiết. Có một thống
kê [tôi không còn giữ nguồn] cho rằng 85% những hiểu lầm là do cấu trúc đoạn
văn, chỉ có 15% hiểu lầm là do nội dung. Do đó, có lẽ đây là tiêu chuẩn
quan trọng nhất trong cách viết đề cương. Bất cứ khái niệm gì mới cần phải
có giải thích trước đó. Nếu một đoạn văn xuất hiện cụm từ “chất lượng cuộc
sống” mà không được đề cập đến trong các đoạn văn trước là một cách viết rất
… dở (thiếu tính khúc chiết).
3. Nội dung một đề cương
nghiên cứu
Một đề
cương nghiên cứu bao gồm những gì? Trả lời câu hỏi này còn tuỳ thuộc vào “văn
hoá” và qui định địa phương. Ở Việt Nam, những đề cương nghiên cứu thường
có những đề mục sau đây:
- Mục tiêu của đề tài;
- Tổng quan tình hình nghiên
cứu và tính cấp thiết của đề tài ;
- Nội dung nghiên cứu;
- Phương pháp nghiên cứu,
cách tiếp cận vấn đề;
- Hợp tác quốc tế (nếu
có) ;
- Tiến độ thực hiện;
- Dạng kết quả dự kiến của đề
tài;
- Yêu cầu khoa học đối với
những sản phẩm dự kiến tạo ra;
- Kế hoạch triển khai;
- Lợi ích mang lại và tác động
của kết quả nghiên cứu;
- Các tổ chức tham gia
nghiên cứu; và
- Kinh phí.
Những đề mục
của một đề cương nghiên cứu trên đây không có vấn đề gì, nhưng cách tổ chức và
sắp xếp thông tin thì hơi khác so với nước ngoài. Ở nước ngoài (cụ thể là Úc,
Anh, Đức, Thái Lan, Mĩ, v.v., những nơi mà tôi có kinh nghiệm) thì nội dung một
đề cương nghiên cứu thường đơn giản hơn Việt Nam. Ở những nước đó, một đề cương
nghiên cứu bao gồm những phần sau đây:
- Tóm lược (synopsis): giống
như một tóm tắt cho một dự án nghiên cứu. Thường thường chỉ 1-2 trang giấy;
- Mục tiêu cụ thể (specific
aims);
- Bối cảnh và tầm quan trọng
(background & significance);
- Kết quả nghiên cứu sơ khởi
(preliminary results);
- Kế hoạch nghiên cứu và
phương pháp (research design and methods); và
- Tài liệu tham khảo.
Tuy những đề
mục của đề cương Việt Nam
có vẻ hơi nhiều, nhưng số trang thường chỉ dao động trong khoảng 10 đến 20
trang. Ở nước ngoài, như NIH (Viện Y tế của Mĩ chuyên cấp tài trợ cho nghiên cứu
y sinh học – và cũng là một trung tâm nghiên cứu) thì có qui định số trang rất
rõ ràng. Một đề cương của NIH tối đa là 30 trang (hiện nay thì có thay đổi và
giảm xuống còn 20 trang?) Tôi có làm một so sánh giữa một đề cương tiêu biểu của
VN và của NIH thì thấy như sau:
So sánh số trang của một đề cương VN và NIH
Đề mục
|
Việt Nam
|
Mĩ (NIH)
|
Tổng quan
tài liệu
|
10
|
2
|
Mục tiêu
|
1
|
1
|
Kết quả sơ
khởi
|
0
|
6-8
|
Phương pháp
|
5
|
10-20
|
Nói cách
khác, đề cương nghiên cứu của VN viết dài về bối cảnh và tổng quan tài liệu,
nhưng rất ngắn về phương pháp. Ngược lại, ở nước ngoài (tiêu biểu là NIH của
Mĩ), một đề cương nghiên cứu chủ yếu là phần phương pháp (rất dài) nhưng phần tổng
quan tài liệu thì ngắn.
Một điểm
khác biệt đáng chú ý là đề cương nghiên cứu ở nước ngoài phải có phần “Kết quả
sơ khởi”, còn ở Việt Nam thì không có hoặc không yêu cầu. Ở Úc và Mĩ, một đề
cương mà không có kết quả sơ khởi (hay những nghiên cứu trước đây cùng chủ đề
mà nhà khoa học đã làm) thì không bao giờ được qua vòng đầu xét duyệt, rất rất
khó có khả năng được tài trợ.
3.1 Phần mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu
nghiên cứu là phần quan trọng của một đề cương nghiên cứu, vì đó là “bộ mặt” mà
người đọc sẽ nhìn qua. Khi người đọc thấy mục tiêu nghiên cứu có cái gì mới hay
thú vị thì họ sẽ đọc tiếp; nếu không, họ có thể xếp lại đề cương và thế là tác
giả đã thất bại. Phần mục tiêu nghiên cứu nên được cấu trúc 3 phần như sau:
- Một đoạn văn tổng quát về
vấn đề chung;
- Phát biểu về mục tiêu
chung (tiếng Anh gọi là goal);
- Phát biểu về mục tiêu
chuyên biệt (specific aims), và mỗi mục tiêu nên kèm theo một giả thuyết.
Đoạn văn tổng
quát phải nói được vấn đề lớn mà nhà nghiên cứu quan tâm. Đó là một đoạn văn mang tính holistic,hay bối cảnh nghiên cứu mà đề cương này sẽ đóng góp một
phần tri thức.
Mục tiêu
chung hay mục tiêu tổng quát là mục tiêu lâu dài mà nhà nghiên cứu
muốn đạt được. Có thể nghiên cứu hiện nay chưa đạt được, nhưng sẽ đóng góp một
phần trong định hướng giải quyết vấn đề về lâu về dài. Trong bóng đá, mục tiêu
tối hậu và tổng quát là phá lưới; tương tự, trong nghiên cứu khoa học, mục tiêu
tổng quát là nhắm đến giải quyết một vấn đề chung cho chuyên ngành.
Mục tiêu
chuyên biệt là những tâm điểm cụ thể. Cụ thể hiểu theo nghĩa có thế đo lường được,
có thể kiểm định được. Người viết đề cương kinh nghiệm thường viết mỗi mục tiêu
chuyên biệt kèm theo một giả thuyết. Thỉnh thoảng, nếu có “đất”, nhà nghiên cứu
nên kèm theo những kết quả dự kiến cho từng mục tiêu. Thông thường chỉ cần 2-3
mục tiêu chuyên biệt là đủ. Nhiều mục tiêu quá sẽ khó thực hiện; ít quá sẽ
không đáp ứng tiêu chuẩn của một dự án nghiên cứu khoa học.
Trong thực
tế, tôi đã từng thấy nhiều đề cương thất bại (kể cả của chính tôi) vì cách phát
biểu mục tiêu chưa đạt. Những sai lầm phổ biến trong cách viết mục tiêu chuyên
biệt bao gồm:
- Mục tiêu phi thực tế, tức
thiếu tính khả thi;
- Mục tiêu không có lí do
chính đáng (giống như từ “trên trời rơi xuống”);
- Mục tiêu mang tính quá mô
tả (như tìm hiểu bao nhiêu nam và nữ có hội chứng chuyển hoá);
- Mục tiêu quá phức tạp, mà
đọc lên người ta không hiểu tác giả muốn làm gì;
- Mục tiêu quá phụ thuộc lẫn
nhau (sẽ bàn dưới đây).
Ví dụ: Đây
là một đề cương nghiên cứu lâm sàng ở Mĩ. Tác giả có cách viết cô đọng. Mở đầu,
tác giả mô tả một cách ngắn gọn về nội dung của nghiên cứu. Sau đó, tác giả
phát biểu mục tiêu chính (primary aim) và mục tiêu phụ (secondary aim).
- [Mở đầu, mô tả ngắn gọn về
công trình IRIS và giả thuyết] The Insulin Resistance Intervention after
Stroke Trial (IRIS) is a randomized, double-blind, placebo-controlled
trial that will test the hypothesis that reducing insulin
resistance and its sequelae with thiazolidinedione therapy will prevent
stroke and myocardial infarctionamong patients with a recent ischemic
stroke. Eligible subjects are men and women over 44 years of age without
diabetes mellitis who have insulin resistance and a non- disabling
ischemic stroke. During 3 years of recruitment, 3136 patients will be
randomly assigned to pioglitazone, a thiazolidinectone, or placebo.
- [Mục tiêu chuyên biệt]
The specific aims are as follows. 1. Primary Aim. To
determine if pioglitazone, compared to placebo, will reduce the overall risk for fatal or
non-fatal stroke or fatal or non-fatal MI among non-diabetic men and women over age 44
years with insulin resistance and a recent ischemic stroke.
- Among diabetics with
insulin resistance, we hypothesize that pioglitazone will reduce the
occurrence of any primary endpoint (fatal or non-fatal stroke or MI)
within four years from 27% to 22%. The basis of this hypothesis is research showing... (details about studies
associating insulin resistance with increased risk for stroke, MI,
etc.)...Bythese and other mechanisms, we hypothesize that pioglitazone
will protect patients with ischemic stroke and insulin resistance against
recurrent vascular events.
Trong ví dụ
trên đây, dễ dàng thấy rằng các mục tiêu chuyên biệt tuy nhắm đến một mục tiêu
tổng quát, nhưng không lệ thuộc vào nhau. Đây là một chiến lược trong việc soạn
đề cương nghiên cứu. Nếu mục tiêu 2 tuỳ thuộc vào sự thành bại của mục tiêu 1,
và mục tiêu 3 phụ thuộc vào kết quả của mục tiêu 2, thì đề án sẽ rất … nguy hiểm.
Nguy hiểm là vì nếu mục tiêu trước thất bại, thì tất cả các mục tiêu khác đều
không thể thành hiện thực, và do đó, công trình nghiên cứu sẽ không khả thi.
Bài học ở đây là cần phải thiết kế nghiên cứu sau cho các mục tiêu chuyên biệt
ít phụ thuộc vào nhau.
3.2 Phần bối cảnh và tầm
quan trọng
Phần bối cảnh
và tầm quan trọng, như tên gọi, có chức năng “dàn dựng sân khấu” cho công trình
nghiên cứu. Không chỉ dàn dựng, mà còn phải nói lên được tầm quan trọng của
công trình nghiên cứu. Không ai muốn đầu tư vào những công trình nghiên cứu
không gây ảnh hưởng hay tác động tích cực. Có 2 phần chính là bối cảnh
(background) và tầm quan trọng (significance).
Trong phần bối cảnh, tác giả cần phải viết theo phong cách kể chuyện. Nhưng
kể chuyện một cách khoa học, sao cho đồng nghiệp không cùng chuyên ngành vẫn có
thể hiểu được vấn đề. Mỗi một mục tiêu chuyên biệt trong phần đầu cần phải được
lí giải trong phần bối cảnh. Phải viết và thuyết phục người đọc sẽ đọc tiếp, và
muốn đạt mục đích đó, tác giả cần phải viết theo công thức chung:
Cái gì đã
biết --> cái gì chưa biết --> câu hỏi
Known
--> unknown --> question
Nói cách
khác, tác giả phải điểm qua những nghiên cứu trước (đã biết), và chỉ ra cho được
khoảng trống tri thức (chưa biết), để đặt thành câu hỏi cho nghiên cứu. Ví dụ
chúng ta đã biết tình trạng thiếu vitamin D ở các tỉnh miền Nam, nhưng vì miền
Bắc có thời tiết khí hậu khác và chưa ai biết tần số thiếu vitamin D ngoài Bắc,
nên câu hỏi là tỉ lệ thiếu hụt vitamin D ở cư dân phía Bắc là bao nhiêu.
Về cách viết,
không chỉ đơn giản liệt kê những nghiên cứu trước, mà phải dùng “phương pháp
4C”. Phương pháp này viết tắt từ 4 động từ:
- Compare – so
sánh: tác giả cần phải so sánh những thông tin từ những nghiên cứu trước;
- Contrast – đối chiếu: sau đó đối chiếu
và giải thích tại sao có sự khác biệt;
- Cite – trích
dẫn: điều bắt buộc là nếu dùng dữ liệu của đồng nghiệp thì phải trích dẫn;
và
- Critique – phê
bình: “Phê bình” ở đây có nghĩa là phê bình một cách kính trọng, chứ không
mang tính đánh đổ đồng nghiệp. Cách viết hay nhất là thay vì phê phán, tác
giả có thể trình bày một cách hiểu, cách diễn giải khác để xem như là một
cách đóng góp vào y văn.
Trong phần tầm quan trọng (significance), tác giả cần phải “giải trình” rằng
công trình nghiên cứu sẽ có tác động đến:
- Chuyên ngành;
- Chính sách y tế hay thực
hành lâm sàng;
- Phương pháp mới; và
- Tri thức sẽ rút ra được từ
công trình nghiên cứu.
Phần tầm
quan trọng có khi phải dùng đến kĩ thuật “pitch” (lên giọng). Nói cách khác, cần
viết sao cho người khác có thể trích dẫn một câu từ đề cương.
Chẳng hạn
như nếu là nghiên cứu về di truyền, tôi có thể viết “The studies in this
proposal will provide a basis for understanding allelic heterogeneity
influencing clinical endpoints, ultimately impacting on disease development”
(những nghiên cứu mô tả trong đề cương này sẽ cung cấp nền tảng để hiểu biết về
sự đa dạng alen có ảnh hưởng đến kết cục lâm sàng, và sau cùng là tác động đến
sự tiến triển của bệnh).
Một câu như
thế đối với vài đồng nghiệp ở Việt Nam sẽ gọi là “nổ”, nhưng ở nước ngoài thì
hoàn toàn có thể chấp nhận được. Vấn đề còn tuỳ thuộc vào vị trí của tác giả và
uy tín trong chuyên ngành. Nghiên cứu sinh có lẽ không nên viết khiêm tốn hơn,
nhưng với người đã có “tên tuổi” thì một câu pitch như thế hoàn toàn bình thường.
Nên nhớ rằng viết đề cương là một cách bán ý tưởng,
nên tác giả cần phải thuyết phục tầm quan trọng của nghiên cứu.
3.3 Phần nghiên cứu sơ khởi
Đề cương
nghiên cứu ở Việt Nam
thường không có phần này! Nhưng đối với các cơ quan tài trợ nghiên cứu khoa học
nước ngoài thì đây là phần không thể thiếu được. Tuy nói là “nghiên cứu sơ khởi”,
nhưng trong thực tế thì những nghiên cứu như thế đã công bố trên các tập san quốc
tế. Đây là những nghiên cứu làm nền tảng để tác giả làm cơ sở cho câu hỏi
nghiên cứu và phát biểu giả thuyết.
Phần kết quả
sơ khởi còn có mục đích quan trọng khác là thuyết phục người đọc rằng tác giả
có kinh nghiệm. Qua phần nghiên cứu sơ khởi, người đọc có thể đánh giá tác giả
hay nhóm nghiên cứu đã có sẵn kĩ thuật, phương pháp, hay công nghệ cần thiết để
thực hiện công trình nghiên cứu. Có lẽ quan trọng hơn là cơ quan tài trợ cảm thấy
thuyết phục rằng tác giả có thể thực hiện nghiên cứu (họ đã an tâm để “chọn mặt
gửi vàng”!) Thông thường, phần này chiếm khoảng 6-8 trang giấy, và như nói
trên, tác giả có thể đưa vào đó những công trình nghiên cứu liên quan đã công bố
trước đây.
3.4 Phần phương pháp
(reseach approach)
Sau phần Mục tiêu, Bối cảnh & tầm quan
trọng, Nghiên cứu sơ khởi, là phần Phương pháp. Đây là phần dài nhất vì
chi tiết nhất so với 2 phần trước. Mục đích của phần Phương pháp là thuyết phục người đọc
rằng nhà nghiên cứu:
- Có kế hoạch tốt để kiểm định
giả thuyết đặt ra trong phần Mục
tiêu;
- Có kiến thức, kĩ năng, và
phương tiện để thực hiện công trình nghiên cứu;
- Đã nghĩ đến những tình huống
xấu sẽ gặp phải và đã có kế hoạch đối phó; và
- Diễn giải kết quả dự kiến
một cách khách quan.
Nên nhớ rằng
trong phần phương pháp, tác giả phải dự kiến tình huống bất lợi sẽ xảy ra trong khi thực hiện nghiên cứu. Không một nghiên cứu nào đều được
tiến hành một cách “thuận bườm xuôi gió” cả. Bất cứ nghiên cứu nào cũng có vài
trục trặc, không lớn thì nhỏ, và có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục
tiêu. Do đó, nhà nghiên cứu có kinh nghiệm phải suy nghĩ đến tình huống xấu và
có kế hoạch đối phó.
Cách viết
hiệu quả nhất cho phần phương pháp là viết cho từng mục tiêu. Nếu đề cương có 3
mục tiêu chuyên biệt, phần phương pháp phải có 3 phương pháp tương thích. Cấu
trúc phần phương pháp có thể là:
D. Kế hoạch thí nghiệm
D.1 Kế hoạch cho mục tiêu 1
D.1.1 Thiết
kế, lí do, tầm quan trọng
D.1.2
Phương pháp cho mục tiêu 1
D.1.2.1 Cái
mới
D.1.2.2 Hạn
chế
D.1.2.3 Khó
khăn có thể tiên đoán trước
D.1.2.4 Kế
hoạch để khắc phục
D.1.2.5 Hệ
quả
D.1.3 Phân
tích dữ liệu
D.1.4 Diễn
giải kết quả tiên đoán trước
D.2 Kế hoạch cho mục tiêu 2
[…]
D.3 Kế hoạch cho mục tiêu 3
[…]
Ví dụ:
Trong đề cương dưới đây, tác giả mô tả phần phương pháp có thể nói là rất đầy đủ.
Người đọc gần như biết chính xác từng bước tác giả sắp làm gì, tại sao làm, làm
như thế nào, và kết quả dự kiến ra sao.
Research Design and Methods:
The first
specific aim of this grant application is to use the HFIM system to show that
monotherapy with amantadine or oseltamivir carboxylate will lead to the
emergence of resistance in influenza virusinfected cells and to demonstrate
that the resistant viruses produced in the HFIM system under these conditions
have the same mutations as those that emerge when people are treated with these
drugs. In the second specific aim, we will use the HFIM system to optimize the
dose and schedule of administration of current antiviral compounds effective
against influenza viruses, delivered as monotherapy, to minimize the emergence
of resistance. Finally, in the third specific aim we will determine the optimal
dose and administration schedule of these anti-influenza virus drugs
administered in combination therapy to prevent virus infection and the
emergence of resistance.
Specific
Aim #1. Validate the HFIM as a model experimental
system for influenza virus infection and the generation of drug resistant
mutants.
A. Introduction. Treatment of patients
infected with type A influenza viruses with amantadine/rimantadine is known to
lead to the rapid emergence of resistant viruses in the treated population
(1-3). Treatment of patients with influenza with the neuraminidase inhibitors,
oseltamivir carboxylate or zanamivir, usually does not lead to the emergence of
resistant viruses (48). However, recent data have shown that treatment of
children with influenza with oseltamivir carboxylate has led to the emergence
of neuraminidase inhibitor-resistant influenza viruses (4-6). Data presented in
the preliminary results section of this grant application showed that treatment of MDCK cells
infected with a clinical isolate of influenza A virus in the HFIM system with
amantadine can lead to the emergence of resistant viruses within two to three
days of initiation of treatment. Phenotypic, but not genotypic, resistance was
demonstrated when influenza virus-infected MDCK cells were treated with the
D-tartrate salt of oseltamivir carboxylate in the HFIM system. The purpose of
this portion of the grant application is to confirm these observations with
A/Albany/1/98 influenza virus and to expand that observation for amantadine to
additional influenza A viruses and for oseltamivir carboxylate to additional
influenza A and B viruses.
B. Experimental Design. We will examine the
effect of amantadine and oseltamivir carboxylate on the replication of wild
type rgA/Vietnam/1203/2004xA/PR/8/34 (a surrogate for avian H5N1 influenza
virus), A/Texas/36/91(H1N1), A/Sydney/5/97(H3N2), and A/Victoria/3/75(H3N2) in
the HFIM system. For comparison, we will also include our original clinical
isolate, A/Albany/1/98(H3N2), to be certain that our original observations are
reproducible for amantadine and oseltamivir carboxylate. Oseltamivir
carboxylate will be tested against B/Lee/40 and B/Memphis/20/96 viruses. […]
C. Expected results. Resistance will emerge
under monotherapy. Amantadine resistant strains will have mutations in the M2
gene (residues 26, 27, 30, 31); neuraminidase inhibitor resistant strains will
have mutations in the NA gene (residues 274 and 292) and/or HA genes (multiple
residues).
D. Potential problems. It is often difficult to
generate mutations in vitro in the neuraminidase genes in the presence of
neuraminidase inhibitors that resemble the mutations identified in the clinic.
This may be due to the use of MDCK cells which have inappropriate cell surface
receptors for influenza viruses. To address this potential problem, we will use
a variety of other cell lines which more closely reflect the surface
characteristic of lung epithelial cells such as A549 pulmonary alveolar
epithelial cells (82), St Jude porcine lung (SJPL) cells (83), ST6Gal I cells
(84) or SIATI cells (85) which express cell surface receptors with more
terminal sialic acid, and Mink lung cells (86) to perform these dose ranging
studies aimed at producing resistant viruses in the HFIM system. It is expected
that by using the appropriate cell lines, resistant strains will be produced
that more accurately reflect the neuraminidase inhibitor-resistant strains that
have been identified in the clinic.
E. Time frame. If this grant
application is funded we will be able to purchase 4 additional duet pumps for
the hollow fiber experiments thus doubling our capacity to perform these
experiments. We plan to perform dose ranging experiments for amantadine and
oseltamivir carboxylate on A/Victoria/3/75, A/Texas/36/91,
rgA/Vietnam/1203/2004xA/PR/8/34, and A/Albany/1/98 and oseltamivir carboxylate
for B/Lee/40 and B/Memphis/20/96 in the HFIM system. Each experiment will be
repeated at least 1 time. One hollow fiber experiment takes approximately two
weeks to perform from setup to take down. Analysis of virus yield (plaque
assay, TCID50 assay and real time quantitative PCR) will take an additional two
weeks. Therefore, each experiment, including a repeat, will take approximately
2 months. We plan to study at least the four type A and two type B viruses
listed above for two drugs for a total of 24 hollow fiber experiments. Since we
can study two viruses at a time for one drug or one virus for two drugs,
Specific Aim 1 will take at least one year to complete.
Đề cương
nghiên cứu được viết cho đối tượng là đồng nghiệp, nhưng là người đóng vai trò
bình duyệt. Câu hỏi đặt ra là người bình duyệt kì vọng gì khi đọc một đề cương
nghiên cứu. Biết được kì vọng của họ cũng là biết cách để đáp ứng. Tôi đặt mình
vào vai trò người duyệt đề cương, và tôi sẽ kì vọng những điều qua những câu hỏi
sau đây mà tôi muốn tìm câu hỏi:
- Ý tưởng thú vị, cách tân,
có thể đóng góp cho chuyên ngành hay không?
- Dữ liệu sơ khởi có đủ “mạnh”
hay đủ thuyết phục để tác giả tiến hành nghiên cứu này?
- Cách tiếp cận vấn đề của
tác giả có khả thi không?
- Chứng cứ về khả năng và
thành tựu của tác giả ra sao? Trong yếu tố này, tôi muốn xem qua thành
tích trong thời gian 5 năm gần đây;
- Đề cương được soạn một
cách rõ ràng, logic, và đủ chi tiết hay không?
- Cách viết trong sáng và gọn
(vì điều này phản ảnh tư duy của tác giả).
Nghiên cứu
khoa học đòi hỏi suy nghĩ và tính tỉ mỉ. Khoa học không chấp nhận suy nghĩ hời
hợt. Những suy nghĩ mù mờ (muddle thinking) là yếu tố cho sự thất bại. Do đó,
trước khi dấn thân vào nghiên cứu, các bạn nên tự vấn để quyết định. Sau đây là
15 câu hỏi mà các bạn nên tự trả lời và quyết định:
- Lĩnh vực nghiên cứu này có quan trọng để tiêu thì giờ?
- Ý tưởng nghiên cứu có thể mở rộng và đóng góp vào sự
nghiệp?
- Bộ môn tôi đang làm việc có phù hợp với ý tưởng của
tôi?
- Ý tưởng có phản ảnh suy nghĩ của đồng nghiệp hiện
nay?
- Tôi đã am hiểu về y văn trong lĩnh vực này, và lĩnh
vực nào cần khai thác hay tìm hiểu thêm?
- Nghiên cứu của tôi có thể lấp vào khoảng trống tri
thức?
- Đã có nhiều nghiên cứu về đề tài chưa, và tôi có
đóng góp gì thêm?
- Thời điểm thích hợp cho nghiên cứu?
- Nghiên cứu của tôi có gây tác động trong chuyên
ngành?
- Trình độ chuyên môn của tôi có phù hợp với mục tiêu?
- Tôi có kĩ năng cần thiết cho nghiên cứu?
- Tôi có thì giờ để theo đuổi dự án?
- Tôi quyết tâm vào dự án?
- Tôi có phương tiện trong tay để thực hiện?
- Tôi có đồng nghiệp có chuyên môn để hợp tác?
Tóm lại, viết đề cương nghiên cứu là một kĩ năng rất quan trọng của một
nhà khoa học. Xin nhấn mạnh là “rất quan trọng” (chứ không phải “quan trọng”). Ở
các nước phương Tây, khi một nhà khoa học có khả năng viết một đề cương nghiên
cứu, thì đó là một chứng cứ về sự trưởng thành của nhà khoa học, và là một nấc
thang để nhà khoa học trở nên độc lập.
Trước khi kết
thúc, tôi muốn kể các bạn một câu chuyện vui nhưng hoàn toàn có thật. Hôm nọ, gặp
anh bạn [già] đồng nghiệp ở Melbourne,
tôi hỏi anh dạo này ra sao, anh thở dài nói Thì
vẫn chiến đấu với đề cương nghiên cứu. Anh hỏi tôi, và tôi cũng nói cùng số
phận. Anh ấy cười nói sau khi xong cái bull
fighting này chúng ta sẽ hợp tác trong một dự án rất hào hứng. Anh bạn
tôi xem việc viết viết đề cương nghiên cứu để có tài trợ như là một cuộc đấu bò; tôi và anh ấy cùng lên đấu trường. Có thể cả hai đều thất
bại, cũng có thể cả hai đều thành công, hoặc chỉ một trong hai thành công. Xin
tài trợ quả thật là một cuốc đấu tranh. Không chỉ đấu tranh trên "mặt
trận" ý tưởng, mà còn mặt trận chữ nghĩa! Có chữ là một chuyện, nhưng dùng
chữ sao cho thuyết phục là một kĩ năng có ý nghĩa sống còn trong cuộc đấu
tranh xin tài trợ.
Xin nhắc lại rằng đề cương nghiên cứu không phải là khoa học, mà
là một cách tiếp thị khoa học. Tiếp thị bằng chữ nghĩa. Ghi nhớ điểm quan trọng
này để viết đề cương sao cho thuyết phục (chứ không phải để “khoe”) và tăng xác
suất được tài trợ. Chúc các bạn may mắn!